We krijgen regelmatig de vraag hoe het nu staat met het NL Design System en of (en hoe) organisaties al gebruik kunnen maken van de onderdelen eruit. Het idee voor een centraal overheidsbreed design system is gestart vanuit een gedeelde behoefte om niet steeds opnieuw een oplossing te ontwikkelen voor dezelfde vraagstukken, maar juist kennis en code te delen over organisatiegrenzen heen. Op papier een goed en simpel idee, maar het zoeken naar een juiste werkwijze voor de concrete uitvoering ervan heeft toch wat meer voeten in de aarde.
Daarom nemen we jullie in dit artikel graag mee in de (keuze voor de) huidige werkwijze en het plan voor de komende periode.
Eerst even een stukje achtergrond
Inmiddels loopt het traject rondom een NL Design System alweer vanaf 2018. Er is in de afgelopen jaren op verschillende manieren door verschillende mensen en organisaties bijgedragen aan bijeenkomsten en planvorming voor een overheidsbreed design system. Om de voortgang hiervan een echte ‘kickstart’ te geven is eind 2020 het kernteam van NL Design System gestart (mede gefinancierd door het Innovatiebudget).
Het doel van dit kernteam was simpel: doorontwikkeling van de door DUO gedoneerde UNO-bibliotheek naar een solide versie, geschikt voor breed gebruik. Maar al snel na de start liepen we met het kernteam tegen een aantal zaken en (technische) beperkingen aan. Zo bleek bijvoorbeeld de bestaande techniek niet voldoende aan te sluiten bij de diverse behoeften van organisaties. Het gebruik van de Rijkshuisstijl zorgde voor een drempel, want de onderdelen bleken hierdoor niet makkelijk 1-op-1 inzetbaar. En inmiddels was de gedoneerde kopie ook alweer redelijk verouderd geraakt. Dus voor daadwerkelijk gebruik door andere organisaties moesten de UNO-componenten eerst omgezet worden naar een nieuwe architectuur.
En dus?
Al deze beperkingen, drempels, maar ook de vele oriënterende gesprekken met stakeholders over de verwachtingen en mogelijkheden van een centraal design system, hebben geleid tot de conclusie dat het initiële doel niet langer haalbaar en wenselijk was. En daarom is het kernteam uiteindelijk tot het idee van een beter herbruikbare en inzetbare architectuur gekomen. Een nieuwe werkwijze die we de komend periode gaan toetsen en steeds breder gaan uitrollen.
Deze nieuwe focus betekent een pas op de plaats en tijdelijke vertraging. Maar wel met de volle overtuiging en bedoeling om straks te kunnen versnellen. Met de basis op orde wordt samenwerken over organisatiegrenzen heen makkelijker, en wordt inzetbaarheid van het design system ook niet afhankelijk van specifieke technieken en personen.
Het nieuwe samenwerkingsmodel
Een design system is een verzameling afspraken, code en patronen voor het maken van digitale producten. Met als doel de producten zo consistent en de gebruikerservaring zo prettig mogelijk te maken. De nieuwe werkwijze is er nog meer op gericht om dit samen te bereiken en daarmee ook daadwerkelijk bij te dragen aan een betere kwaliteit van de digitale overheidsdienstverlening.
Het nieuwe samenwerkingsmodel is het best te omschrijven als een estafette-aanpak. Er wordt door verschillende organisaties gewerkt aan eigen open source elementen, waarbij elkaars werk als basis dient. We werken dus door op elkaars producten, en op die manier werken we stapsgewijs toe naar een breed inzetbare (white-label en webcomponent) variant. Dit heet distributed ontwikkeling.
De NL Design System-architectuur maakt hiervoor gebruik van design tokens: een verzameling visuele eigenschappen waarin de eigen huisstijl kan worden uitgedrukt. De open source elementen die door de ene organisatie zijn ontwikkeld, worden door het werken met design tokens ook inzetbaar voor een andere organisatie. Omdat zij gemakkelijk hun eigen merkidentiteit en beeldtaal kunnen meegeven aan de centrale basis. Elke organisatie kan zo haar eigen huisstijl direct toepassen op de projecten die gebouwd zijn met het NL Design System.
Het kernteam faciliteert dit proces en is verantwoordelijk voor de uiteindelijke ‘overheveling’ naar het centrale NL Design System. Dat doen ze door organisaties die nog niet met een design systeem werken, te helpen om een eigen open source design systeem op te zetten dat geënt is op de NL Design System-infrastructuur. Het NL Design System biedt onder andere templates, voorbeelden, handleidingen en werksessies aan voor nieuwe organisaties.
Maar een design system is meer dan alleen een componentenbibliotheek. En juist ook voor die overige elementen – zoals interactiepatronen, afspraken en richtlijnen, kennisdelen en vanuit een gezamenlijke basis werken – kan een centrale plek als het NL Design System echt verschil maken. Dus ook dit is iets wat we vanuit het kernteam faciliteren en stimuleren en waar iedereen een bijdrage aan kan leveren.
Vragen?
Als er vragen, opmerkingen of suggesties zijn dan horen we die natuurlijk graag. En ook gaan we graag in gesprek over hoe en op welke manier we kunnen samenwerken aan het NL Design System.
