Communicatie vanuit de overheid is belangrijk, maar is het ook voor iedereen te begrijpen? Helaas is dat lang niet altijd zo, daarom wordt er steeds vaker gebruik gemaakt van iconen. Toch zien veel gemeenten niet altijd de prioriteit in van het inzetten van iconen. En dat is jammer volgens Rene (Gemeente Utrecht), Martijn (OpenGemeenten) en Rogier (NL Design System). OpenGemeenten ontwikkelde een iconenset die vrij (open source) te gebruiken is door iedereen. Het idee hierachter? De iconen aanpassen én gebruiken volgens de eigen huisstijl, om vervolgens ook weer te delen met anderen.
Waarom iconen meer prioriteit moeten hebben
In de dienstverlening en communicatie vanuit gemeenten is het belangrijk om iconen toe te voegen. Niet alleen in brieven, maar vooral op de website van een gemeente. Martijn Rietveld (OpenGemeenten) vertelt: “Nog steeds is de website voor sommige gemeenten een ‘ondergeschoven kindje’. Op het gebied van dienstverlening wordt er veel aandacht besteed aan klantcontact, maar online blijft dit achter. Ik heb bijvoorbeeld contact gehad met de systeembeheerder van een gemeente die het zoeken van iconen ‘erbij’ moet doen. Kleine gemeenten hebben vaak ook niet de capaciteit om hier iemand op te zetten, dit speelt ook mee. Toch zou het gebruiken van iconen meer prioriteit moeten hebben. Vanuit OpenGemeenten hebben we daarom een iconenset ontwikkeld die we open source hebben gedeeld met organisaties die aangesloten zijn bij het NL Design System.”
Voorbeeld OpenGemeenten iconenset
“We zijn gewend om alles maar gewoon te downloaden”
Volgens Martijn zijn we gewend om alles maar gewoon te downloaden om er vervolgens mee te werken. Het stukje bewustwording om er niet alleen mee te werken, maar ook aan bij te dragen moet nog ‘landen’ bij veel gemeenten. “Het is vooral het besef van open source werken. Wij willen samen laten zien dat zoiets als de iconenset vrij gebruikt mag worden, maar dat het ook (of juist!) leuk is om eraan bij te dragen en dingen toe te voegen. Wat we nu zien is dat sommige gemeenten de iconenset gebruiken en iconen toevoegen voor eigen gebruik, maar dit niet altijd delen. En dat terwijl we elkaar juist op die manier zo goed kunnen helpen. Uiteindelijk doen we dit allemaal voor de inwoners” zegt Martijn met zichtbare passie.
Het grote verschil met een iconenset als bijvoorbeeld van de Rijksoverheid is dat deze alleen door overheidsorganisaties gebruikt mogen worden. Deze iconen kunnen ook niet worden aangepast, al is het wel een hele mooie basis. Als er een nieuw huisstijlicoon nodig is, dan kan je deze niet zelf maken. Dat moet via de huisstijl van de Rijksoverheid geregeld worden. Dit kost tijd, (meer) geld en veel communicatie.
Samen delen en eraan werken loont
Ook bij de gemeente Utrecht zien ze de meerwaarde in van het inzetten van iconen. Rene Olling (UX-designer bij de gemeente Utrecht) vertelt: “Wij zijn ooit begonnen met het maken een iconenset, maar al snel merkten we dat andere gemeenten vroegen of ze het ook mochten gebruiken. Toen wees Rogier ons vanuit het NL Design System op de iconenset van OpenGemeenten. Dit sloot helemaal aan op onze behoeften. Toen we dit lieten zien aan onze webredactie kwam er veel goede feedback op. Vanuit daar zijn wij begonnen om de iconen te testen én aan te vullen.”
Volgens Rene maakt het hun werk leuker en eenvoudiger: “Omdat we allemaal open source werken, kun je makkelijker delen met elkaar, maar ook sparren over de verschillende iconen. Wij bouwen ook en voegen dit vervolgens weer toe om verder aan te vullen. De taken die het meest worden gebruikt, noemen we ‘de toptaken’. Daar gebruiken we vaak iconen voor. We maken dan een button en een icoon die duidelijk moeten maken wat de boodschap precies is. Dat maakt het vaak leesbaarder en beter te begrijpen voor een veel bredere doelgroep.”
Voorbeeld iconen testen
Het overbrengen van de boodschap is het belangrijkste doel van een icoon
Volgens Rogier (UX-designer en kernteamlid NL Design System) is een icoon altijd ondergeschikt aan een tekst. Hij licht toe: “Sowieso is het noodzakelijk om een tekst(je) toe te voegen, al dan niet verborgen, omdat we rekening moeten houden met blinde of slechtziende gebruikers. Ook vanuit de gedachte van laaggeletterden is het fijn om iconen te gebruiken.”
Bij het NL Design System kwam uit verschillende toegankelijkheidstesten naar voren dat er verschillende iconen zijn, namelijk:
- Functionele iconen
- Illustratieve iconen
- Decoratieve iconen
Iconen zijn ondersteunend volgens Rogier: “Wij vinden juist dat we iconen zo algemeen mogelijk moeten maken, maar wel zo dat ze aan te passen zijn naar de eigen huisstijl. De iconenset waar wij nu mee werken maakt het mogelijk om alles aan te passen naar de eigen huisstijl. Zo kun je bijvoorbeeld kleuren aanpassen of een icoon wel of niet vullend maken.”
Rene is het hier mee eens, maar benoemt ook dat herkenning belangrijk is: “Het overbrengen van de boodschap is het belangrijkste doel bij het gebruik van iconen. Natuurlijk speelt huisstijl een grote rol, maar de herkenning van een icoon moet belangrijker zijn dan alleen een herkenbare huisstijl.”
Verdere ontwikkeling van de iconenset
Het leuke aan open source werken is de samenwerking, daar zijn de heren het over eens. “Het is oprecht heel leuk. Iedereen die tot nu toe meedoet aan het NL Design System is oprecht enthousiast” zegt Rene.
Martijn is het hiermee eens: “Iedereen heeft er ook wel een mening over, dus zo kom je samen iedere keer een stap verder.”
OpenGemeenten heeft met deze iconenset een eerste opzet gemaakt. Samen met Rogier is Martijn nu aan het kijken naar een ‘doe het zelf instructie’. Het is de bedoeling dat deze te downloaden is, zodat je zelf een icoon kan maken die aansluit op de huidige iconenset. Rogier: “Stel dat de gemeente Utrecht de domtoren wil maken als icoon, dan kunnen zij met behulp van de aanwijzingen een domtoren-icoon maken dat helemaal aansluit op de rest van de iconenset. Zo hoef je zelf het wiel niet opnieuw uit te vinden!”
Handige links over iconen
- Bekijk hier het overzicht van de iconen de iconenset van OpenGemeenten
- De richtlijnen over het gebruik van iconen – Gemeente Utrecht
- Iconografie richtlijnen op Github
- Pre-release OpenGemeenten iconenset2.0 op Github
Ben je benieuwd naar de verdere ontwikkelingen van het NL Design System? Bezoek onze website en meld je aan voor onze nieuwsbrief waarin we je op de hoogte houden.
